He hla hi mizo khawhar hla tam tak zing a thu ril leh hla thlûk nalh pawl tak ani a, a sa tu Lallawmawma hian a sak thiam mai bakah a âw nen a inmil em² mai hian a hla hi a ti nalh zual hle mai. Fâm ngai chhungte tan chuan lungleng vawng² na tham chu ani ngei ang le..
He hla an phuah chhan hi, “Pheisen darfeng ramchhan ka nau duatlai te kha!” a tih avang hian Sipai ni ngeiin a hriat theih a. Chu sipai tlangvala chu, engkim tih fel ngai te tifel zovin an inlam haw turin hlim takin a inbuatsaih a mek a ni. Hlim taka an In a thlen hun tur leh a then leh rualte hmuh hlan a nghakhlel ve viau ngei ang. A suangtuahna chuan an In leh a tualchai thinna tlang leh mual te chu a hmuin a thleng tawh ang a. In a nghakhlel taka lo thlirtu a nu leh pa leh a unaute, a then leh rualte lo lawm dan tur leh, chumi huna a awm dan tur te chu a suangtuah thlip thlep ang a.
Tichuan.... A thlakhlel em em an In lam pan a haw tur chuan “REL” ah chuan a chuang ta vang mai le..!! Thutna te a rem fel te te ang a, a bungrua leh thawmhnaw te chu lukhamin a mu hahdam zawk pawh a ni thei ang... Mahse, a beisei ram, a lungkham ram thleng zo ta lovin chu hmun chu, atan, a khawvel zinkawng a zawh tawpna hmun a lo nita reng zawk si.
“Sarpui lian leh awmlai si lo, ka tuar nem thei love;
Pheisen darfeng ramchhan ka nau duatlai te kha!
Tinkim dawn zo hlimten sianglam hawn relin maw, aw!!
Lirpui run sei khawl lian, rum vung vung chhung an maw;
Laitha khuai ang chawlin rihtlang min liamsan le.”
He hla phuahtu hi thu leh hla lamah a ril zia he hla ațang hian a pholang chiang hle... he hla changkhatna atang lek pawh hian, he tlangvala boral dan hi thumawi em em mai hmangin min hrilhfiah chiang hle. “Rel” sawi nan “Lirpuirunsei” tih a hmang thiam tlat mai te, tin, a boral dan chiang em em a hriat theih turin, “Sar thi (thih dan phung pangngai lova thi/ nat lawk awm lova thi)” ni bawk si lo, “Awmlai ( Natna avanga thi, na lawk, damlo lawk)” ni bawk si lova a thih dan chungchang a sawifiah thiam em em mai te hian he hla phuahtu ropuina hi a belhchhah a, “Laitha khuai ang chawlin rihtlang min liamsan le.” A ti hlei hlei te hian thu leh hlaah a ropuizia a nemnghet chiang hlein ka hria.
“Aw! ka neih chhun ka nau duatlai, sakruang ka chul ne’maw!
Thlafam dairial channa zantam pawh liam mahse;
Thingpuirem khar hawng a buan ang pawm ka nuam che aw!
Thingpui riruai kharlai hawn zai an rel si lo;
Sakruang chul lovin maw piallei run i rem le..!!
Khatia Rel a a chuan laia boral (Muhlum pawh a ni mai thei) ta thut kha chu Amah sipai a lo ni kher kher bawk nen, engtin tin emaw ataksa sawngbawl a, tih fel neuh neuh tur a tam dawn tih a hriat reng a. Tin, a boral na hmun kha an In leh lo atanga hla tham fe pawh a ni ang. An In leh lo rawn thlenpui a nih meuh chuan ni tam leh zan tam a liam hman tih a hla thu atang hian a hriat theih a. An In rawn thlenpui a nih meuh chuan a “Kuang” pawh hawn theih loh/phal loh a lo nita. Kuang sawina atan “Thingpuirem” tih a han chher chawp mai thei te hi he hla phuahtu ropuizia leh thiamzia a rawn ti lang leh ta..!! Thihna hrim hrim hi a na a, kum tam tak kan in enkawl hman a ni emaw, enkawl hman lo pawh nise, THIHNA a nih tawh hrim hrim hi chuan a na vek!! Engkim hi a tawp a ni tawp mai a. Khawvel hi ho hulh hian a hriat a ni. Hetiang khawp a na, thihna an chungah a lo thlen a, a duatlai taksa pawh chul/khawih thei lova a awm hi a nat dan tur chu a tawng ve lo tana hriatthiampui phak a ni lova, sawifiah theih pawh a ni hek lo. Keini chu kan inenkawl a, kan in dawmhlum a, chumi a nih loh pawhin an ruang/taksa tal khawih a chul theiin kan la awm a nih hi. Mahse ani chu a ni ve lo! Hun rei tak a lo hmuh tawh loh, a duat lai taksa, hun reilo te hnu a phumbo mai a awm tur, he khawvela a hmuh leh tawh ngai reng reng loh tur leh, a khawih leh ngai reng reng tawh loh tur chu thihnain a liampui mek lai pawhin a khawihin a chul thei lo chu a ni si a!! Anat dan tur hi kan chhutpui ngai ve em le!!?
“ Aw! a na e, min chhingzo awm ang maw thlafam ngaih hi,
Lirpui kiu ruai chhunga silhpuan zial nghengin maw!
Sakhmel chul riai riai a chham ang a zal tur chu;
Ka dawnsei ngam love aw,
Lunglai min run ngei e, lunglai min run ngei e.”
Ni e, thihna nat thu kan sawi tawh, a na hi a ni tawp mai a, eng tawngkam dang mah hian a natzia hi a sawifiah pha lo, “NA” tih thumal pahnih chiah hian a nat dan a sawifiah ber, a bak a awm lo. Kan chunga thihna a lo thlen tawh chuan thil tam tak kan ngaihtuah a, kan hmangaihte an thih meuh hi chuan ngaihtuahnain kiltin a dap a, kawitin a hrut a, hun liam ta thlengin kan chhuikir a, an damlai kan mitthla a, an hun hman tawh dan kan chhui a, an thih chhan leh thih dan thlengin kan dawnkir thin. Ani pawh hian a thih dan te chu a chhuikir a, ‘NA’ a ti a ni. Khatia Rel chhunga a boral mai kha a tuar thiam lo hle a, ngaihtuah pawh a ngaihtuah ngam lo. Mahse, a ngaihtuah lo thei si lo...!!
“Ka nau duatlai i tello chuan engtin nge ni ang le?
Tangka rothangpui leh i vulmawi hawn te hi;
I duh aiang ram dawn lungruk min hrilh si lo!
I tello chuan hringnun kalsiam ka rel thiam lo,
Ka tawnmang mawlah tal i lungruk min hrilh rawh.”
“Pakhat zela an al bovin an kiam thin chhhungkaw tinreng”.. Ni e, kan khawsakpui, kan chenpui ten mual an han liam meuh hi chuan a ruak huai hian a hriat a, an aiawhtu an awm lova, an hmun chu a ruak huai hian a hriat thin. Ani pawh hian a duatlaia’n hetia mual a liamsan ta mai hi awmdan thiam har a ti a, awm dan tur a hre lova, awm dan a thiam lo a ni. A hma lam hun a ahn ngaihtuah a, “Engtin nge ka awm ang lee??” a ti chhuak ta hial mai. Chumai a la ni hleinem, a duatlaia pawisa rawn hawn te pawh chu engtia hman tur nge? Eng a tana rawn hawn nge? In sakna atana hman tur nge? Eng nge? Engmah a hre lo. A duatlaia lahin a hman na tura a lo duan rilruk lah a hrilh hman bawk si lo. A ngaihna a hre lova, mumang ram lam atang tala hrilh turin a au ta lawm lawm mai a ni.
“Ka bung dawn tuai thlafam chang zawng tlangtin dengkim ngei maw! Pheisen darfeng ngurpui lallian chawimawina nen;
Sakruangah parmawi leh rimawi tinreng te nen,
Sakruang hma an hruai e, pheisen darfeng rualte’n;
Vohbik chawimawina te khuanu’n malsawm rawh se.”
A duatlaia thihna chuan tlangtin a fan chhuak a, mi zawng zawngin an hriatpuiin an tawrhpuiin a hria a. Sipai chawimawina thuam famkim nen a ruang an han thlah mup mup mai te chu ropui a ti em em a. Lawmthu sawi ngaihna leh sawi dan tur pawh hre lovin, a tih theih tawk nia hriain Pathian hnenah an tan malsawmna a dilsak ta ringawt mai a ni. THIHNA hi zawng a runthlak ngawt mai..!!
-------------------------------------------------------------------------------
Rih Tlang = Hmanlai kan pipute rin danah khan mitthi reng reng hian RIH DIL khi tlawhin, mitthi khaw kalkawngah an hmang niin an hria a. An hriatna chhan pawh Mizo thawnthuin a awm nghe nghe kha. Tichuan mitthi te reng reng hian RIH TLANG khi an liam thin niin an ring ta a. Rih tlang mual min liam san ta tih chu, pialral min pansan ta/chatuan ram min pan san ta tihna a ni.
Sarpui/Sarthi = Nat lawk awm lova thi. Awmlai = tlang hrileng, natna reng reng..
Pheisen Darfeng = Sipai
Sianglam = In lam
Lirpuirunsei = Rel
Laitha = Tha
Khuaiang chawl = Chawl/Chawl hahdam
Sakruang = Taksa
Thingpuirem = Kuang
Buanang pawm = Pawm/Kuah
Piallei = Lei
Tangka rothangpui = Pawisa Tawnmang = Mumang
Silhpuan zial = Mut bu.
(hman ami tawh mah nise, dahțha ve leh mai² ang ☺️)
No comments:
Post a Comment